Kemalist Devletçilik Ne Değildir?[/

Kemalist Devletçilik Ne Değildir?
Devletçilik, belki de Kemalizm’in altı ana prensibi içinde üzerinde en çok durulması gereken bununla birlikte en tartışmalı olanıdır. Karşı-Devrimci süreç başından beri Devletçilikle bir çatışma halindedir ve nihayetinde bugün geldiğimiz son noktada Devletçilik tamamen yok edilmiştir. Bugün Türkiye’nin içinde bulunduğu dışa bağımlılık durumu devletçiliğin terkinden kaynaklanmaktadır. Kimileri devletçiliğin geçici bir süre için zorunlu olarak uygulandığını dolayısıyla liberalizmin Türkiye için kabul edilebilir olduğunu ve devletçiliğin günümüzde devam ettirilmesinin anlamsız, geri kafalılık olduğunu ileri sürerken, kimileri devletçiliğin tek hedefinin özel sermayenin yapamadığı, beceremediği işleri yapmak olduğunu söyleyerek adeta Kemalist devletçiliğin içini boşaltarak, onu basitleştirmek istemektedir. Kemalist devletçilik hakkında bunca çarpıtma varken; ne olduğundan önce ne olmadığını açıklarsak daha yararlı olacaktır.

Bugün birinci tür iddiayı ortaya atan kesim şöyle bir düşünce dile getirir: ‘****** aslında liberaldi. Hedefi liberal bir Türkiye idi. İsterseniz 1929’a kadar geçen süreyi inceleyin. Ama o sene patlak veren Büyük Dünya Ekonomik Buhranı nedeniyle bir zorunluluk olarak ve geçici bir süre için devletçilik uygulamalarına yöneldi.’ Bu iddianın temelde hiçbir dayanağı yoktur, daha Milli Mücadele yılları sırasında ****** başyazarlığını yaptığı Hâkimiyet-i Milliye gazetesinde; hedefledikleri ekonomik sistemin DEVLET SOSYALİZMİ olduğunu söyler. Anadolu Devrimi’nin önderliği mücadelenin başından beri DEVLETÇİ bir sistemi hedeflemiştir. Ancak, 1930’lu yıllara kadar devletçilik tam manasıyla uygulanamamış, bu dönemde daha çok tarım sektörüne önem verilmiştir. Çünkü savaştan yeni çıkmış Genç Cumhuriyet hem henüz büyük sanayileşme hamleleri yapabilecek durumda değildi, hem de Lozan Antlaşması gereği imzalanan Ticaret Sözleşmesi ve ilk 5 yılı kapsayacak olan ekonomik sınırlamalar, korumacı ve sanayileşmeci programların önündeki önemli bir engeldi.

Bu sözleşmenin Türkiye ekonomi politikası üzerindeki etkisini daha net ortaya koymak için iki maddesine bakmak yeterlidir. 1. Madde şöyledir: ‘İşbu Sözleşmenin yürürlüğe girmesiyle, öteki Bağıtlı Devletlerin ülkelerinden çıkan ve gelen doğal ürünler ya da işlenmiş mallara, Türkiye’ye sokulduklarında, uygulanacak tarifeler 1 Eylül 1916 günü yürürlüğe konulan Osmanlı nesnel (ağırlık) Tarifeleri olacaktır.’ Yani Türkiye bu sözleşme ile gümrük tarifelerini Osmanlı şartlarında tutmayı kabul etmiştir. Peki, ne kadar bir süre için? İşte bu nokta önemlidir, 18.Madde’de şöyle der: ‘İşbu Sözleşme 5 yıllık bir süre için yapılmıştır.’ 1.

Ticaret Sözleşmesi’nin bitiş tarihi ise 1929’dur, yani bu iddiayı ortaya atan kesimin ******’ün ekonomi politikasını devletçiliğe çevirme nedeni olarak göstermeye çalıştığı ekonomik buhranın çıktığı yıl. Oysa dikkat edilmesi gereken nokta aynı yıl, liberal ekonomiyi zorunlu kılan Ticaret Sözleşmesi’nin sona ermesi ve Türkiye’nin bir daha böyle bir sözleşme imzalamaya yanaşmamasıdır. Ancak o zaman ki, ****** yeni Türkiye için planladığı ekonomi siyasetini ortaya koyma fırsatı bulmuştur. Ve bu ekonomi siyasetinin haklılığı, doğruluğu da buhran döneminde ispatlanmıştır. Suna Kili’nin dediği gibi: ‘Lozan Antlaşması’nın getirdiği sınırlamalar (gümrüklere egemen olamama) ve Osmanlı döneminden devralınan ‘miras’ın niteliği nedenleriyle 1923–1929 döneminde güdülen ekonomik siyasa bir zorunluluk olarak belirmektedir.’ 2

Yani Kemalist devletçilik anlayışı, belli zorunluluklar karşısında, geçici süreler için düşünülmüş ikinci planda bir ekonomi siyaseti değildir. Türkiye Cumhuriyeti, liberal bir devlet olmak için yola çıkmış bir devlet de değildir. Doğru olan, bu iddiaların tam aksidir. ‘Aslolan baştan beri devletçilikti, Ticaret Sözleşmesi bitene dek zorunlu olarak liberal adımlar atıldı.’ Bir başka deyişle liberalizm, Mustafa Kemal için bir ekonomik siyasa hedefi değil; kısa bir süre için katlanılması gereken bir zorunluluktur.

Öyleyse Kemalizm devletçidir fakat nasıl bir devletçilik? Kemalist Devletçilik kesinlikle Marksizm’le karıştırılmamalıdır. Kemalist devletçilik komünizmden apayrı bir yoldur. Kemalist Devletçilik ilkesi özel girişimi reddetmediği gibi, devletin ekonomik hayattaki varlığını da mutlak kılar. Özel sermayeyi, yoğun ve sert bir denetime tabi tutar. Ulusun genel yararını ilgilendiren işler özel kesimin eline terk edilemez. Devlet ekonomide düzenleyici, tasarlayıcı; hem de işletmeci, girişimci olarak yer alır. Bundaki amaç ulusçu, halkçı bir ekonomi yaratmak, hızlı ve sürekli bir kalkınma sağlamak, ekonomik büyümeyi halkın menfaatine kullanmaktır. Devlet, halktan yana, toplumun bireyler karşısında güçsüz duruma düşmemesi, refaha kavuşması için ekonominin içinde ve ekonominin hakimidir. Özel sermayenin, milleti ve emekçiyi sömürüsüne izin vermez. Kemalizmin ideologlarından Mahmut Esat Bozkurt diyor ki; ‘Bize her yönden uyan ekonomik politika: Devletçilik, devlet sosyalistliği idi.(…)Bu politikanın diğer bir önemi de ferdin fert tarafından sömürülmesinin önüne geçecek olan bütün tedbirlerle donatılmış olmasıydı. Çünkü: Devletin ekonomik hareketlerde şiddetli kontrol yetkisi sömürüyü tepeleyen en keskin silahtır…’ 3

Kaynakça:
(1) M. Murat BASKICI, Sevr ve Lozan Antlaşmalarının Başlıca İktisadi Hükümlerinin Karşılaştırılması
(2)Suna Kili, ****** Devrimi Bir Çağdaşlaşma Modeli, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 8. Basım, 2003, s: 296
(3) Mahmut Esat Bozkurt, Bize Uyan Sistem, ATATÜRK İHTİLALİ s:204