İzmir İktisat Kongresi Osmanlı İmparatorluğunun ekonomik ve toplumsal yapısından Kurtuluş Savaşı Türkiyesinin toplumsal ve ekonomik yapısına geçişte ilk önemli adımdır..17 Şubat-4 Mart 1923 tarihleri arasında İzmir'de toplanan iktisat kongresinde ki amaç memleketimizin iktisat yönünde gelişmesi ve yükselmesi için izlenilecek yolu belirlemekti.
Dönemin İktisat Bakanı Mahmut Esat Bozkurt kongre hakkında Anadolu gazetesine verdiği demeçte şunları söylüyordu;
''Şimdi iktisat savaşına giriyoruz, bu savaşta başarı elde edebilmek için bir iktisat politikası izleyeceğiz. Kongreyi toplamaktaki maksat ilkin Türkiye’mizdeki çeşitli iktisat unsurlarının birbirlerini tanımalarını sağlamaktır.
Konuşmanın bir başka yerinde;
Kanunlarımıza ve nizamlarımıza tabi olmak şartıyla memleketimize girmek isteyen yabancı sermayeye karşı Türkiye'nin düşmanlığı yoktur, bu gibi yabancı sermaye sahiplerine her türlü kolaylığı göstermeye hazırız.
Milli Türk Ticaret birliğinin hazırladığı raporda 12 istek vardır..Bunlar;
1)Gümrüklerde himaye sistemi
2)Tekel sistemine son verilmesi
3)Kabotajın serbestleşmesi
4)Milli bir banka kurulması
5)Ticaret kanunlarının değiştirilmesi
6)Yabancı sermayenin memleket için zararlı olmayacak hale getirilmesi
7)Ticaret ve Sanayi Odaları
8)Dış ticaret müesseseleri
9)Temettü vergisi usulü değiştirilmeli
10)Kambiyo sorunu
11)Ticaret Odalarının istişare durumu
12)Ticaret ve Sanayi okulları
Kongre 17 Şubat günü saat 10:30 da Mustafa Kemal ‘in başkanlığında açılıyor..Bini aşkın temsilci,beş yüzü kadın olmak üzere üç binden fazla dinleyici,mülki ve askeri erkan açılış töreninde hazır bulunuyor.
Söylevler
Kongre üç söylevle açılmıştır. En önemli söylev hiç şüphe yok ki Gazi Mustafa Kemal’in söylevidir.
‘’Aziz Türkiyemizin iktisaden yükseliş yollarını aramak ve bulmak gibi vatani, hayati ve milli bir kutsal gaye için bugün burada toplanmış olan sizlerin,sayın halk temsilcilerinin huzurunda bulunmakla çok mutluyum.şeklinde başlıyor söylev.
‘’Sizler doğrudan doğruya ulusumuzu temsil eden halk sınıflarının içinden ve onlar tarafıdan seçilerek geliyorsunuz. Bu itibarla memleketimizin halini, ihtiyacını milletimizin elemlerini ve emellerini yakında ve herkesten daha iyi biliyorsunuz. Sizin söyleyeceğiniz sözler,alınması gerektiğini söyleyeceğiniz tedbirler,halkın diliyle söylenmiş sayılır.Ve bunun için en büyük isabetlere malik olur..Çünki halkın sesi,Hakkın sesidir.
İkinci söylev Mahmut Esat tarafından yapıldı;
Yeni Türkiye iktisadiyatı var olan iktisat sistem ve siyasetlerinin hiçbirinin aynı olamaz.Memleketimizin iktisadi mana ve ihtiyacına,iktisat tarihimizin ruhiyatına uygun başlı başlına bir iktisat siyaseti izlemek zorunludur.Biz iktisat meslekleri tarihinde okullardan hiçbirine mensup değiliz..Ne bırakınız geçsinler,bırakını yapsınlar okuluna nede sosyalist komünist,ateist veya himaye okullarından değiliz..Bizimde,yeni Türkiye’nin yeni iktisadi anlamına göre yeni bir iktisat okulumuz vardır.Buna ben ‘’Yeni Türkiye iktisat okulu’’ diyorum..Yukarıda saydığımız okullardan hiçbirine sahip olmamakla birlikte ihtiyaçlara göre bunlardan yararlanmayı ihmal etmeyeceğiz.Yeni Türkiye karma bir iktisat sistemi izlemelidir..İktisat teşebbüsü kısmen devlet veya kısmen kişisel teşebbüs tarafından ele alınmalıdır..
Üçüncü söylev ise Kazım Karabekir’e aittir..
17 Şubat 1923 ten 4 Mart’a kadar devam eden toplantı da alınan kararlar,ihtiyaçları ve dilekleri belirten birer tutanak halinde T.B.M.M Başkanlığı ile Bakanlığı Kurulu Başkanlığına sunulur.Kararlar 34 maddede toplanmıştır.
İktisat Misakı
Kongre, İktisat Misakı adı verilen kısa bir metnin yayınlanmasıyla sona erer…
Madde-1: Türkiye, milli hudutları dâhilinde, lekesiz bir istiklal ile, dünyanın sulh ve terakki unsurlarından biridir.
Madde-2: Türkiye halkı hakimiyetine, kanı ve canı pahasına elde ettiğinden, hiçbir şeye feda etmez;ve milli hakimiyete müstenit olan meclis ve hükümetine daima zahirdir.
Madde-3: Türkiye halkı, tahribat yapmaz; imar eder. Bütün mesai iktisaden memleketi yükseltmek gayesine matuftur.
Madde-4: Türkiye halkı, sarf ettiği eşyayı mümkün mertebe kendi yetiştirir. Çok çalışır, vakitte, servette ve ithalatta israftan kaçar. Milli istihsali temin için icabında geceli gündüzlü çalışmak şiardır.
Madde-5: Türkiye halkı, servet itibarile bir altın hazinesi üzerinde oturduğuna vakıftır. Ormanlarını evladı gibi sever, bunun için ağaç bayramları yapar; yeniden orman yetiştirir. Madenleri kendi milli, istihsali için işletir ve servetlerini herkes den fazla tanımağa çalışır.
Madde-6: Hırsızlık, yalancılık, riya ve tembellik en büyük düşmanımız; taasubdan uzak dindarane bir selamet her şeyde esasımızdır. Her zaman fa ideli yenilikleri severek alırız. Türkiye halkı mukaddesatına, topraklarına, şahıslarına ve mallarına karşı yapılan düşman fesat propagandalarından nefret eder ve daima bunlarla mücadeleyi bir vazife bilir.
Madde-7: Türkler, irfan ve marifet aşığıdır. Türk, her yerde hayatını kazanabilecek şekilde yetişir; fakat her şeyden evvel memleketinin malıdır. Maarife verdiği kutsiyet dolayısıyla ( Mevlûdu şerif) Kandil günü, aynı zamanda bir kitap bayramı olarak tes'id eder.
Madde-8: Birçok harpler ve zaruretten dolayı eksilen nüfusumuzun fazlalaşması ile beraber sıhhatlerimizin, hayatlarımızın korunması en birinci emelimizdir. Türk mikroptan, pis havadan, salgından ve pislikten çekinir, bol ve saf hava, bol güneş ve temizliği sever. Ecdat mirası olan binicilik, nişancılık, avcılık, denizcilik gibi bedeni terbiyenin yayılmasına çalışır. Hayvanlarına da aynı dikkat ve himmeti göstermekle beraber cinslerini düzeltir ve miktarlarını çoğaltır.
Madde-9: Türk, dinine, milliyetine, toprağına, hayatına ve müessesatına düşman olamayan milletlere daima dosttur; ecnebi sermayesine aleyhtar değildir. Ancak kendi yurduna kendi lisanına ve kanununa uymayan müesseselerle münasebette bulunmaz. Türk, ilim ve sanat yeniliklerini nerede olursa olsun doğrudan doğruya alır ve her türlü münasebette fazla mutavassıt istemez.
Madde-10: Türk, açık alın ile serbestçe çalışmayı sever; işlerde inhisar istemez.
Madde-11: Türkler, hangi sınıf ve meslekte olurlarsa olsunlar, candan sevişirler. Meslek, zümre itibarile el ele vererek birlikler, memleketini ve birbirlerini tanımak, anlaşmak için seyahatler ve birleşmeler yaparlar.
Madde-12: Türk kadını ve hocası, çocuklarını iktisadi misaka göre yetiştirir.
Anasayfa 